၄။ စီသုံးလုံး ႏွင့္ မီးသုံးေထာင့္

ခုပုိ႔စ္သည္
၁။နိဒါန္း ၂။ၾကားခံကာလကုန္ဆုံးျခင္း ၃။ကုိယ္ပုိင္အင္အား၊သီးျခားလူ႔အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္မဟာဗ်ဴဟာ တုိ႔၏အဆက္ျဖစ္ပါသည္။ ျပာေျခြခြက္ငါးပုိင္းႏွင့္ ကဗ်ာတပုဒ္ၾကားခံသြားသျဖင့္ ျပန္အစေဖာ္ေပးျခင္းပါ။
.........................................
ကုိလူ။ ။ တခုေစာဒကတက္ခ်င္တယ္။ ဒီျပႆနာေတြက ႏုိင္ငံသားေတြခ်င္းမွာရွိေနတာမလား။ ဘယ္ျပင္ပကႏုိင္ငံတခုခု ကလာျပီးအုပ္ခ်ဳပ္ထားလုိ႔ျဖစ္တာမွမဟုတ္တာ။ ကုိယ့္အခ်င္းခ်င္းအခ်ိန္ယူ ညွိႏွဳိင္းလုိက္ရင္ေျပလည္ မလာႏိုင္ဘူးလား။
ကုိမူ။ ။ ဒီအေတြးအေခၚကသဘာ၀ေတာ့က်ပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္လက္ေတြ႔မွာ ခင္ဗ်ားဘက္ကဘာအားသာခ်က္ အင္အားခုိင္မာမွဳမရွိဘဲ၊ ဒီလမ္းေၾကာင္းကုိမေမွ်ာ္ကုိးႏုိင္ဘူး။ ျပီးေတာ့ လက္ေတြ႔မွာ ေဆြးေႏြးတယ္ဆုိတာ တရားမွ်တမွဳအတုိင္း ျဖစ္ေအာင္ တဘက္နဲ႔တဘက္ညွိႏွဳိင္းယူၾကတာမ်ဳိးမဟုတ္ဘူး။ သူ႔အက်ဳိးစီးပြားနဲ႔ ကုိယ့္အက်ဳိးစီးပြားကုိ သူ႔အင္အား၊ ကုိယ့္အင္အားထဲမွာ ခ်ိန္ျပီးယူၾကရတာ။ ဒါကုိလည္းသေဘာေပါက္ႏုိင္မွ ဒီေဆြးေႏြးပြဲက တရားမွ်တမွဳမွမရွိပဲဆုိတာမ်ဳိးနဲ႕ေနာက္ပုိင္းလန္ထြက္မသြားမွာ။
ကုိလူ။ ။ ဒါဆုိကုိယ့္အင္အားမေကာင္းပဲ ေဆြးေႏြးဖုိ႔မျဖစ္ႏုိင္ဘူးဆုိခ်င္တာလား။
ကုိမူ။ ။ က်ေနာ္တုိ႔ စီႏွစ္လုံးၾကားကသြားႏုိင္မွ ေနာက္ထပ္စီတလုံးကုိရပါမယ္။ ပူးေပါင္းမွဳ (Cooperation) နည္းတူ ယွဥ္ျပဳိင္မွဳ (Competition) ကလည္းလုိတယ္။ ဒါမွ ၾကားအေျဖတခု (Compromise) ကုိရမယ္။
ကုိလူ။ ။ ကုိယ့္မွာအင္အားနဲေနတဲ့အခါမ်ဳိးဆုိရင္၊ သူ႔မွာ အင္အားၾကီးျပီး အတင္းဖိႏွိပ္ေနတာမ်ဳိးဆုိရင္ ဘယ္လုိ ယွဥ္ျပဳိင္မလဲ။
ကုိမူ။ ။ ဒါေပါ့ ခင္ဗ်ားမွာအင္အားမရွိရင္ ယွဥ္ျပဳိင္လုိ႔လဲမရသလုိ၊ ပူးေပါင္းလုိ႔လည္းမရပါဘူး။ ဒီေတာ့အင္အားလုိခ်င္ရင္တည္ေဆာက္ေပါ့။ သူ႔မွာအင္အားရွိတယ္ဆုိေပမယ့္ စံနစ္တုိင္းမွာ အားနည္းခ်က္ရွိတယ္။ အာဏာရွင္စံနစ္ဟာ ခုိင္မာတဲ့ဖြဲ႔စည္းပုံတခုနဲ႔အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အစုိးရေတြလုိ သက္ဆုိးမရွည္ပါဘူး။ ကုိယ့္အင္အားကုိတည္ေဆာက္၊ တခ်ိန္တည္းမွာ တဘက္စံနစ္ရဲ႕ အားနည္းခ်က္ကိုျမင္ေအာင္ၾကည့္ျပီး အလုပ္လုပ္တတ္ဖုိ႔လုိတယ္။ လူတဦးခ်င္းစီရဲ႕အင္အားဟာ ဒီလုိအေျခအေနမွာအားကုိးအားထားမျပဳႏုိင္ဘူး။ လူမွဳအသင္းအပင္းေတြ ဖြဲ႔စည္းႏုိင္ရမယ္။
ကုိလူ။ ။ ပုံမွန္မွာကေတာ့ဗ်ာ က်ေနာ္တုိ႔ျမင္ေနတာက ဒီမုိကရက္တစ္အင္အားစုေတြရဲ႕အားနည္းခ်က္ပဲ။ ခုခင္ဗ်ားကတမ်ဳိးဆိုလာျပန္ေတာ့ အာဏာရွင္စံနစ္ရဲ႕အားနည္းခ်က္ဆုိတာေတြကုိေရာ နဲနဲအက်ယ္ေျပာစမ္းပါဦး။
ကုိမူ။ ။ အာခ်ိလိကုိသူ႔အေမက ေမွာ္ျမစ္ထဲႏွစ္ျပီး အႏၱရယ္ေတြမရွိေအာင္လုပ္တုန္းက သူ႔ဖ၀ါးႏွစ္ဘက္က ကုိင္ျပီးႏွစ္ခဲ့ရတယ္။ အာခ်ိလိဟာတကုိယ္လုံးေတာ့ သန္မာ၊ ေဘးကင္းရန္ရွင္းေပမဲ့ ဒီဖ၀ါးႏွစ္ဘက္မွာေတာ့ အားနဲခ်က္ရွိေနခဲ့တယ္။
ကုိလူ။ ။ အင္း ဂရိပုံေဟာဆရာနဲ႔လာေတြ႔ျပီကုိး။ အာခ်ိလိဖေနာင့္ကဘာေတြမ်ားလည္း အက်ဥ္းခ်ဳပ္ေလးေျပာစမ္းပါဦး။
ကုိမူ။ ။ ပထမအခ်က္က အာဏာေၾကာင့္ျဖစ္တာ။ အဖြဲ႔အစည္းကအမိန္႔နဲ႔ေမာင္းႏွင္ေနတာဆုိေတာ့ ေအာက္ေျခမွာတခုခုအဆင္မေျပျဖစ္ေပမယ့္ အထက္ကုိသတင္းအမွားေတြေပးတတ္တယ္။ ဒါကုိမွီျပီးခ်တဲ့ဆုံးျဖတ္ခ်က္အမွားေတြရွိမယ္။ လူနဲစုက ဆုံးျဖတ္ခ်က္အမ်ားၾကီးေပးေနရေတာ့ အမွားအယြင္းေတြမ်ားလာတယ္။ လြန္ကဲတဲ့ထိန္းခ်ဳပ္မွဳႏွင့္စည္းမ်ဥ္းေတြေၾကာင့္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱယား စြမ္းေဆာင္ရည္က်ဆင္းလာတယ္။ အုပ္စုတြင္းအားျပဳိင္မွဳေတြရွိမယ္။ အာဏာရွင္ဆုိေတာ့ ဘာမဆုိလုိရာျပ႒န္းႏုိင္တယ္။ ဒီေတာ့တခုမၾကဳိက္ရင္ေနာက္တခုအလြယ္ေျပာင္းလုိက္တယ္။ အသစ္ျဖစ္လာတဲ့ပုံစံတခုဟာ အေဟာင္းတုန္းကရွိတဲ့အေျခအေနနဲ႔ ဆန္႔က်င္သြားျပီးအလြယ္တကူျပန္ညွိႏွဳိင္း လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔ေတြခက္လာတယ္။ ဒါေတြစုေတာ့ လူထုမွာ အက်ပ္ အတည္းေတြ ၾကီးလာတယ္။ အယုံအၾကည္မဲ့ မွဳေတြမ်ားလာတယ္။ ဒါေတြဟာတကုိယ္လုံးသံခ်ပ္ကာ၀တ္စုံနဲ႔ေတာင့္တင္းခုိင္မာေနတဲ့ အာခ်ိလိရဲ႕ဖေနာင့္ေတြပဲ။
ကုိလူ။ ။ ဒါေတြသိတာေတာ့ဟုတ္ပါျပီ။ ဘယ္ပုံအသုံးခ်ျပီး ဘာေတြဆက္လုပ္ရမွာလည္း။
ကုိမူ။ ။ သီအုိရီအရေျပာရင္ေတာ့ မီးၾတိဂံ (Fire Triangle) ဆုိတာရွိတယ္။ ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ေတာ့မဆုိင္ဘူး။ သုိ႔ေသာ္နမူနာေပးလုိ႔ရတယ္။ အဆက္အစပ္ရွိေနတယ္။
ကုိလူ။ ။ ဘာလဲ ေလ (Air)၊ ေလာင္စာ (Fuel) နဲ႔ မီးခတ္ျခင္း (Ignition) ကိုေျပာခ်င္တာလား။
ကုိမူ။ ။ ဟုတ္တယ္။ လူေတြေျပာၾကတယ္။ မီးပြားေလးတခ်က္က်တာနဲ႔ ေတာက္ေလာင္ေတာ့မွာပဲဆုိတာ။ က်ေနာ္ကေတာ့ဒီလုိမျမင္ဘူး။ မီးပြားကအျမဲက်ေနတာ။ အေပၚမွာေျပာခဲ့တဲ့ အာဏာရွင္စံနစ္ရဲ႕အားနဲခ်က္ဟာ ေန႔စဥ္ဘ၀ကုိ မီးခတ္ေစတယ္။ သုိ႔ေသာ္ မေတာက္ဘူး။
ကုိလူ။ ။ ဘာလုိေနလုိ႔လည္း။
ကုိမူ။ ။ မွန္တဲ့အခ်ဳိးတခု (Correct ratio) လုိေနတယ္။ ေလနဲ႔ေလာင္စာရဲ႕မွန္တဲ့အခ်ဳိးတခုေပါ့။ ပုံမွန္မွာေတာ့က်ေနာ္တုိ႔၀န္းက်င္မွာ ေလ ပဲရွိတယ္။ အတုိင္းအတာတခုရွိတဲ့လွဳံ႕ေဆာ္မွဳ (ေလာင္စာ) သြင္းမေပးႏုိင္ရင္ ဘာမွျဖစ္လာမွာမဟုတ္ဘူး။ အတုိင္းအတာတခုမွာ ေလထုဟာ ေလာင္စာအေနအထားကုိ ေျပာင္းလာမယ္။ ျပီးရင္ခင္ဗ်ား အခ်ဳိးတခုစရျပီ။
ကိုလူ။ ။ ဒါဆုိ မီးခတ္တာနဲ႔ စေတာက္ျပီဆုိပါေတာ့။
ကုိမူ။ ။ ရုိးရုိးအခ်ဳိးနဲ႔ေတာ့မရဘူး။ က်ေနာ္ေျပာထားတယ္ အခ်ဳိးမွန္ရဖုိ႔လုိတယ္။ ေလမ်ားေနရင္လည္း မေလာင္ဘူး။ ဂ်စ္ကားေတြျမဳိ႕ထဲတက္ေမာင္းမယ္။ အေၾကာ္ခံဆီျဖစ္ေအာင္ ပလတ္စတစ္ထဲ့မယ္။ မတန္တဆတက္ေနတဲ့ အိမ္၊ ေျမ၊ ေရႊေတြလုိက္၀ယ္မယ္။
ကိုလူ။ ။ ဆုိလုိတာက အေျခအေနေတြကုိ သူနဲ႔လုိက္ေလွ်ာညီေထြျဖစ္ဖုိ႔ ျပင္ဆင္ေနထုိင္တယ္ေပါ့။
ကုိမူ။ ။ မွန္တယ္။ ဘြဲ႔ရတေယာက္က ႏုိ္င္ငံျခားထြက္ျပီးအိမ္အကူလုပ္ဖုိ႔ထိကုိစဥ္းစားလာရေတာ့တယ္။ ဒါက်ေနာ္အျပစ္ေျပာေနတာမဟုတ္ဘူး။ ခင္ဗ်ားျမင္သာေအာင္ၾကဳိးစားရွင္းေနတာပါ။ လူရယ္လို႔ျဖစ္လာရင္ လူ႔ဘ၀ထဲရပ္တည္ဖုိ႔အတြက္ အေျခခံစား၀တ္ေနေရးအတြက္ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းလုပ္ငန္းတခုေတာ့ လုပ္ၾကရတာပဲ။
ကိုလူ။ ။ ေလာင္စာမ်ားေတာ့ေကာဘာျဖစ္တုန္းဗ်။ မ်ားေလေကာင္းေလမဟုတ္လား။
ကုိမူ။ ။ သဘာ၀သိပၸံအရေတာ့မေလာင္ပါဘူး။ က်ေနာ္တုိ႔စဥ္းစားေနတဲ့ကိစၥမွာေတာ့ မင္းမဲ့စရုိက္ေတြ၀င္လာ ႏုိင္တဲ့အထိပြဲၾကမ္းသြားႏုိင္တာမ်ဳိးနဲ႔ နမူနာေပးခ်င္တယ္။
ကိုလူ။ ။ နားေထာင္လုိ႔ေတာ့မဆုိးဘူးပဲဗ်။ ဒီေတာ့ အခ်ဳိးမွန္ဖုိ႔ဘာလုပ္ရမလဲ။
ကုိမူ။ ။ ေက်ာ္ၾကားသက္ေရာက္မွဳ (Band Wagon Effect) ကုိနားလည္ဖုိ႔လုိမယ္။ ဒါမွ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ လူမွဳအမူအက်င့္မွ်ေျခေတြ ဘယ္လိုေရြ႕သြားသလဲဆုိတာသိျပီးမွ ခင္ဗ်ားေျပာတဲ့အခ်ဳိးမွန္ကိစၥကုိ ဆက္ေျပာလုိ႔ရမယ္။
ကိုလူ။ ။ ေဟ့လူ။ ခုခင္ဗ်ားေျပာေနတာဟာ ခင္ဗ်ားအယူအဆေတြလား။ ပညာရွင္ေတြအယူအဆကုိ ျဖတ္၊ညွပ္၊ကပ္လုပ္ျပီး ဆရာၾကီးစတုိင္ဖမ္းေနတာလား။
ကုိမူ။ ။ အၾကမ္မဖက္လွဳပ္ရွားမွဳနဲ႔ဆုိင္တဲ့စာတမ္းေတြ၊ ဒီမုိကေရစီေရးလွဳပ္ရွားမွဳနဲ႔ဆုိင္တဲ့ သမုိင္းေတြ စာတမ္းေတြ၊ ဂိမ္းသီအုိရီ စာအုပ္စာတမ္းေတြနဲ႔ပါတ္သက္ျပီး ပညာရွင္ေတြေရးသားေ၀ဖန္ ထားတာေတြကုိက်ေနာ္ၾကဳိးစားျပီး ေလ့လာပါတယ္။ က်ေနာ္တန္းလက္ခံႏုိင္တာရွိသလုိ၊ ဘ၀င္မက်ႏုိင္တာေတြလည္းေတြ႕ရပါတယ္။ အဲဒါေတြကုိ က်ေနာ္တုိ႔ျဖတ္သန္းျမင္ေတြ႔လာရတဲ့ သမုိင္းေနာက္ခံေပၚတင္ျပီးဆုံးျဖတ္တာလည္းရွိသလုိ၊ တျခားဆန္႕က်င္ဘက္ သုိ႔ အျပဳိင္အယူအဆ စာအုပ္စာတမ္းေတြရွာျပီးေတာ့လည္း စီစစ္ၾကည့္ပါတယ္။ ျပီးေတာ့က်ေနာ္ခုလုိခင္ဗ်ားနဲ႔ေျပာၾကည့္တာပါပဲ။
ကယ္ရီေကးခ်ားအရုပ္ေတြလုိေပါ့ဗ်ာ။ ခင္ဗ်ားပုံကုိဆြဲတာပဲ ခင္ဗ်ားပုံနဲ႔ေတာ့မတူဘူး။ သုိ႔ေသာ္ခင္ဗ်ားမဟုတ္ဘူးလုိ႔လည္းမေျပာႏုိင္ဘူးေပါ့။ ေျခေျချမစ္ျမစ္ရွိတဲ့ အၾကံဥာဏ္နဲ႔ ေ၀ဖန္ေရးေတြရရင္ က်ေနာ္အေလးတယူျပန္လည္ေဆြးေႏြးဖုိ႔ လက္ခံဖုိ႔အဆင္သင့္ပါ။
ကိုလူ။ ။ ဟုတ္ပါျပီ။ တခုေလာက္ေတာ့ထပ္ေမးပါရေစဦး။ ခုက်ေနာ္ျမင္ေနရသေလာက္က ေတြ႔ဆုံညွိႏွဳိင္းဖုိ႔ ကုိ ခင္ဗ်ားကလက္ခံခ်င္ပုံမရဘူး။ တျခားလမ္းေၾကာင္းတခုကိုဆြဲတင္ခ်င္ေနပုံပဲ။
ကုိမူ။ ။ ေဆြးေႏြးႏုိင္ရင္ေတာ့အေကာင္းဆုံးေပါ့ဗ်ာ။ သုိ႔ေသာ္ ခုေနမွာျဖစ္ဖုိ႔မရွိဘူး။ ျပီးေတာ့ ဒီမုိကေရစီၾကားခံကာလထဲမွာ က်ေနာ္တုိ႔ေရာက္မေနဘူး။ စစ္နဲ႔တပါတီပုံစံေျပာင္းထားတဲ့ ဗဟုိကအာဏာခ်ဳပ္ကုိင္မွဳတမ်ဳိးပဲ။ ဒါကုိရင္ဆုိင္ဖုိ႔ လုိအပ္တဲ့သေဘာတရားနဲ႔ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကုိ အရင္ရွင္းၾကည့္ေနတာပါ။
ကိုလူ။ ။ ေအာ္၊ ဒါမွအာဏာရွင္ကုိလက္ေတြ႔က်က်ရင္ဆုိင္ဖုိ႔ မဟာဗ်ဳဟာခ်မွတ္ႏုိင္မယ္လုိ႔ခင္ဗ်ား ဆုိခ်င္တာလား။
ကုိမူ။ ။ ေရရွည္ မဟာဗ်ဳဟာ လုိ႔ေျပာလာျပီဆုိရင္ အာဏာရွင္တုိက္ဖ်က္ေရးဆုိတာထက္ ဒီမုိကေရစီတည္ေဆာက္ေရး အထိပါၾကဳိျမင္ထားဖုိ႔ေတာ့လုိမယ္။ ေရွ႕မွာက်ေနာ္တုိ႔ေျပာခဲ့တယ္။ အာဏာရွင္စံနစ္ကုိ ရင္ဆုိင္ဖုိ႔အျပင္ ဒီမုိကေရစီၾကားခံကာလနဲ႔ ေပါင္းစည္းေရးအခက္အခဲေတြကုိပါ ၾကဳိမတြက္ထားရင္ အာဏာရွင္စံနစ္ဟာျပဳိက်သြားျပီးခါမွ ပုံစံတမ်ဳိးနဲ႔ျပန္ပတ္လာႏုိင္တယ္။ ဒီမုိကေရစီ ေရးအခက္အခဲေတြကုိပါၾကဳိတြက္ထားတဲ့ ဗ်ဳဟာမွာ ပုိျပီးလွဳပ္ရွားရလြယ္တဲ့အဆင့္ကစလုိ႔ရေစတယ္။ ႏွစ္ခုသတိထားဖုိ႔လုိတယ္။ တခုက ဒီသေဘာကုိနားမလည္တဲ့ တက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူေတြဘက္က ေ၀ဖန္သံေတြရွိလာႏုိင္တယ္။ ေနာက္တခုက ေရရွည္မဟာဗ်ဳဟာ ရွိေနယုံနဲ႔မျပီးေသးဘူး။ ဒီေက်ာရုိးေပၚမွာပဲ ျဖစ္လာႏုိင္ေျခအစီအစဥ္ (Contingency Plan) နဲ႔ အေရးေပၚတုန္႔ျပန္အစီအစဥ္ (Emergency Response Plan) ေတြလည္းရွိဖ႔ုိလုိတယ္။

KZေက