၅။ ဒါဗင္ခ်ီ၊ ဂြ်န္ေလာ့ခ္။ ျပဳံးေနေသာမုိနာလီဇာႏွင့္ရုန္းေနေသာအေျခခံဥပေဒ

ကုိမူ။ ။ လူမွဳသီအုိရီရဲ႕ပထမျပႆနာက လူရဲ႕ျပဳမူလုပ္ေဆာင္ပုံကုိနားလည္ဖုိ႔ ခက္ခဲတာပဲ။ ဆုိလုိတာကဗ်ာ...
ကုိလူ။ ။ ဟုိးဆရာ ရီေနးဆန္းကစၾကမယ္ေလ။က်ေနာ္တုိ႔ကအဲဒီေခတ္ပုိင္းျခားပုံေတြနဲ႔မရင္းလွဘူး။
ကုိမူ။ ။ ျပီးခဲ့တဲ့အပတ္က က်ေနာ္ေျပာခဲ့သလုိေပါ့။ အီတာလ်ံေတြကစခဲ့တာ။ ဖေလာရင့္ဟာ ရီေနးဆန္းျမဳိ႕ေတာ္ပဲ။ အေတာ္သာယာတယ္ဆုိတယ္။ ျပင္သစ္စကား naissance ဆုိတာေမြးတာ။ re ထည့္လုိက္ေတာ့ျပန္လည္ေမြးဖြားျခင္း၊ ျပန္လည္ဆန္းသစ္ေခတ္ပဲေျပာပါေတာ့။ အလယ္ေခတ္အေႏွာင္းမွာ စတည္တယ္။
ကုိလူ။ ။ ဒီျပန္လည္ဆန္းသစ္ေခတ္နဲ႔ ခင္ဗ်ားဆရာသမားေတြရဲ႕ညာဏ္အလင္းေခတ္ကဘာကြာသလဲ
ကုိမူ။ ။ ရီေနးဆန္းက အႏုပညာနဲ႔စီးပြားေရးကုိအေလးေပးျပီး Enlightenment ကဒႆန နဲ႔ ႏုိင္ငံေရးဘက္ကုိ ကဲတယ္လုိ႔ေယဘူယ်ေတာ့ေျပာႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။
ကုိလူ။ ။ အင္း။ လီယုိနာဒုိဒါဗင္ခ်ီ နဲ႔ မုိက္ကယ္အိန္ဂ်လုိဟာ ရီေနးဆန္းမင္းသားေတြေပါ့ ဟုတ္လား။
ကုိမူ။ ။ ေခတ္ျပဳိင္ေတြေပါ့၊ ဒါဗင္ခ်ီရဲ႕ မုိနာလီဇာကုိ ပါရီက Louvre လုဗ့္မွာ၊ ေနာက္ဆုံးညစာကုိ မီလန္မွာ ၾကည့္ခဲ့ဖူးတယ္။ ပန္းခ်ီနားမလည္ေတာ့ မေ၀ဖန္ရဲပါဘူး။ ၾကည့္ဖူးတယ္လို႔ေျပာႏုိင္တယ္ေပါ့။ မုိက္ကယ္အိန္ဂ်လုိကိုေတာ့ စာအုပ္တအုပ္မွာ ခဲျခစ္ပုံၾကမ္းေတြ ၾကည့္ဖူးတယ္မွတ္တယ္။ ေလထဲပ်ံဖုိ႔ျဖစ္ႏုိင္ေျခကုိၾကံဆတယ္ဆုိလား က်ေနာ္သိပ္မမွတ္မိေတာ့ဘူး။ သူကပန္းခ်ီအျပင္ ဗိသုကာ၊ ပန္းပုဆရာ၊ ေက်ာက္တုံးထဲမွာပုံကရွိျပီးသား၊ သူကအေပၚယံကုိ ဖယ္ထုတ္ျပီး အတြင္းသားပုံကုိလြတ္လပ္ခြင့္ေပးတာပါ လုိ႔ဆုိတဲ့ဆရာသမားေပါ့။ သခ်ာၤလည္းေတာ္တယ္ဆုိတယ္္။
ကုိလူ။ ။ ညာဏ္အလင္းေခတ္ဆရာေတြကုိလည္းေျပာပါဦး။
ကုိမူ။ ။ ရူးဆုိး၊ က်ေနာ္ေျပာခဲ့ျပီးပါျပီ၊ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးေၾကြးေၾကာ္သံေတြကုိဖန္တီးခဲ့သူ။ လြတ္လပ္ျခင္း ညီမွ်ျခင္း ညီေနာင္သားရင္းခ်စ္ၾကည္ျခင္း ဟာ ရူးဆုိးရဲ႕လက္ရာ။ ဒါ့အျပင္ မြန္တက္စက်ဴ (Montesquieu) တုိ႔ ဂြ်န္ေလာ့ခ္(John Locke) တုိ႔ကုိခင္ဗ်ား ၾကားဖူးမွာပါ။
ကုိလူ။ ။ မၾကားဖူးဘူး၊ ေဗာ္တဲယားေတာင္မွ ေဇာ္(ပ်ဥ္းမနား)ရဲ႕ "ေဗာ္တဲယားကိုရုိက္ရင္သူ႕ေခါင္းကုိမထိေစနဲ႔" ဆုိလား ကဗ်ာတပုဒ္ထဲကစာသားေၾကာင့္သိတာ။ ျပီးေတာ့ တခါ “ခင္ဗ်ားေျပာတာကုိ က်ေနာ္လက္မခံဘူး၊ ဒါေပမဲ့ခင္ဗ်ားေျပာခ်င္တာ ေျပာခြင့္ရဖုိ႔ကုိေတာ့က်ေနာ္အသက္ေပး၀ံ့ပါတယ္” ဆုိတဲ့သူ႔အေျပာကုိေတာ့ သေဘာက်လွတယ္။ မြန္တက္စက်ဴ ကဘယ္သူလဲ။
ကိုမူ။ ။ ႏုိင္ငံေတာ္အာဏာကုိ Executive, Legislative နဲ႔ Judicial လုိ႔သုံးပုိင္းခြဲသင့္ေၾကာင္းတင္ျပခဲ့ သူေပါ့။ ဒီအေတြးအေခၚဟာ အေမရိကန္ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကုိၾသဇာသက္ေရာက္ခဲ့တယ္။ အာဏာဟာ လူကုိပ်က္စီးေစတယ္။ အၾကြင္းမဲ့အာဏာဟာလူကုိအၾကြင္းမဲ့ပ်က္စီးေစတယ္ ဆုိတယ္မဟုတ္လား။ အာဏာရဲ႕သေဘာဟာ သူ႔ကုိသူနဲ႔ပဲျပန္ထိန္းေက်ာင္းႏုိင္တာပါပဲ။ ဒီေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ တရားဥပေဒျပဳေရး နဲ႔ တရားစီရင္ေရး ကုိသီးျခားျဖစ္ ေစခ်င္တဲ့ (Division of Power) ကုိတင္ျပခဲ့တဲ့ မြန္တက္စက်ဴ ရဲ႕ႏုိင္ငံေရး ေတြးေခၚေမွ်ာ္ျမင္မွဳ ကုိခင္ဗ်ားခန္႔မွန္းႏုိင္ ေလာက္ေရာေပါ့။
ကုိလူ။ ။ လူတေယာက္၊ အဖြဲ႔အစည္းတခုဆီမွာ အာဏာတရပ္လုံးေပးမထားခ်င္လုိ႔ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာကုိပဲ အာဏာသံုးရပ္နဲ႔ခြဲေ၀ ထားတယ္။ ဒါကုိပဲ ဒီမုိကေရစီရဲ႕ေဒါက္သုံးေဒါက္လုိ႔က်ေနာ္တုိ႔နားလည္ထားၾကပါတယ္။
ကုိမူ။ ။ ဒါနဲ႕မျပီးဘူး၊ အေမရိကန္ေတြအဂၤလိပ္ေတြဆီကလြတ္လပ္ေရးရေတာ့ ေျမာက္ပုိင္းျပည္နယ္ ၁၃ခုရွိတယ္။ အဲဒါကုိဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုျဖစ္ေအာင္သူတုိ႔စီစဥ္ခဲ့တာ။ ေျပာခ်င္တာက သူတုိ႔ဟာ အာဏာကုိ ႏုိင္ငံေတာ္အဆင့္နဲ႔ ျပည္နယ္အဆင့္ဆုိျပီးကုိထပ္ခြဲထားေသးတယ္။ ဗဟုိမွာစုမေနေအာင္လုိ႔ Decentralization လုပ္ထားတာေပါ့။ စာေပမွာလုိ ေခါင္းစဥ္ကေန တပုဒ္လုံးကုိခ်ဳပ္မထားခ်င္လုိ႔ ျဖည္ထားတာ။ ခင္ဗ်ားတုိ႔ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္သမားေတြဒါေတြနားလည္ပါတယ္။
ကုိလူ။ ။ ေကာင္းျပီ အာဏာရွင္စံနစ္ကေန ဒီမုိကေရစီသြားဖုိ႔ ၾကဳိးစားေနတဲ့ႏုိင္ငံေတြမွာ ဥပေဒအရကုိအာဏာကုိ တဘက္ထဲထုိးေပး ထားတာကုိေရာဘယ္လုိသေဘာ ထားမလဲ။
ကုိမူ။ ။ က်ေနာ္က ဟာဘားမားဆီကုိသြားတာ လမ္းနဲနဲေခ်ာ္ျပီး အုိဘားမားဆီေရာက္သြားတာျပန္လွည့္မလို႔ပါ။ ခင္ဗ်ားက ကုိဘားမားဘက္ဆြဲေကြ႕ျပီပဲ။ အင္းေပါ့ေလ ဒါဟာ ၂၀၁၀ ရဲ႕စိန္ေခၚေနတဲ့ေမးခြန္းတခုျဖစ္ေနတာကုိး။ ၁၈ရာစု ကုန္ခါနီးဆြဲခဲ့တဲ့ အေမရိကန္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဟာ ရာစု၂ဆက္ကုိျဖတ္သန္းလာခဲ့တယ္။ Addendum ေတြရွိတယ္။ Social Change အေနနဲ႕ ကၽြန္စံနစ္ဖ်က္သိမ္းတာတုိ႔ လူမဲအခြင့္အေရးတုိ႔ ဆုိတာေတြေပၚလာတယ္။ ဥပေဒေတြျပင္တယ္။ သုိ႔ေသာ္ ေက်ာရုိးကမေျပာင္းဘူး။ အစေကာင္းခဲ့တာကုိး။ က်ေနာ္တုိ႔ဆီမွာ ဒီဥပေဒနဲ႔ ၂၀၁၀ ကုိျဖတ္သန္းဖုိ႔ ဘယ္အေနအထားေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ လက္ခံသူေတြဟာ ေက်ာရုိးမွာကုိအားနားခ်က္ေတြရွိေနတယ္။ အျခားလုပ္ေဆာင္ စရာေတြလုပ္ေနရင္းမွာပဲ ဒါကုိတေန႔ျပန္ျပင္ရမယ္ဆုိတဲ့ အသိတခုေတာ့အနိမ့္ဆုံးသြင္းထားဖုိ႔လုိမယ္။ သမုိင္းေပးတာ၀န္ လုိ႔ခင္ဗ်ားေျပာခ်င္လည္းေျပာေပါ့။
ကုိလူ။ ။ ကုိယ့္လူကေပ်ာ့လွပါလား။
ကုိမူ။ ။ က်ေနာ္ကလည္းျပင္းခ်င္ပါတယ္။ သီးျခားေျပာၾကေသးတာေပါ့ေလ။ ေရွ႕ဆက္တက္မယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္ ဂြ်န္ေလာ့ခ္ (John Locke) ကုိနဲနဲေျပာျပီးျဖတ္ေတာ့မယ္။
ကုိလူ။ ။ ဆက္ပါ ဆက္ပါ။
ကုိမူ။ ။ သူ႔ကုိလစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ဖခင္ၾကီးလုိ႕သတ္မွတ္ခံရပါတယ္။ အေမရိကန္ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ႏုိင္ငံထူေထာင္သူေတြျဖစ္တဲ့
ေဂ်ာ့ခ်္၀ါရွင္တန္ (Gorge Washington)၊ ဘင္ဂ်မင္ဖရင္ကလန္ (Benjamin Frinklin) တုိ႔ အထူးသျဖင့္ ဂ်ိမ္းစ္ေမဒီဆန္ (James Madison)တုိ႔ ေသာမတ္ဂ်က္ဖာဆန္ (Thomas Jefferson) တုိ႔နဲ႔သူတုိ႕ဦးေဆာင္ေရးဆြဲတဲ့ အေျခခံဥပေဒဟာ ဂၽြန္ေလာ့ခ္ ရဲ႕အေတြးအေခၚစိတ္ပုတီးမွာ ရိပ္ၾကီးခုိခဲ့ၾကတာပါ။
ကုိလူ။ ။ ေကာင္းျပီေလ။ ရီေနးဆန္းကေနတည္ျပီး ကုိယ့္လူက Enlightenment နဲ႔အေမရိကန္ဥပေဒခ်ီးမြမ္းခန္းဖြင့္လုိက္တာကုိး။ ခင္ဗ်ား ဂ်ာမန္ၾကီး ဂ်ာဂန္ဟာဘားမား ကုိဆက္ပါဦး။ ခင္ဗ်ားစေျပာတဲ့ လူမွဳသီအုိရီရဲ႕ပထမျပႆနာဆုိတာ။
ကုိမူ။ ။ လူမွဳသီအုိရီရဲ႕ပထမျပႆနာက လူရဲ႕ျပဳမူလုပ္ေဆာင္ပုံကုိနားလည္ဖုိ႔ ခက္ခဲတာပဲ။ ဆုိလုိတာကဗ်ာ...

ဆက္ပါဦးမည္
KZေက