ျပာေျခြခြက္။ ၅။ အနက္ေကာက္ယူအားျပဳိင္ပြဲ

၅။ အနက္ေကာက္ယူအားျပဳိင္ပြဲ
စတီဖင္၀ိန္းဘတ္ (Steven Weinberg)က နယူးေယာ့ စာအုပ္ရီဗ်ဳးမွာ ခန္းနဲ႔သူ႔ပါရာဒုိင္းအေရြ႕အေၾကာင္းကုိ ေျခေျချမစ္ျမစ္ေရးခဲ့ျပီးပါျပီ။ ႏုိဗယ္ဆုရရူပေဗဒပညာရွင္ဟာ ခန္းယူဆထားတဲ့သိပၸံပညာနဲ႔ တကယ့္လက္ေတြ႔ သိပၸံပညာၾကားကကြာျခားခ်က္ကုိထုတ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ခန္းရဲ႕သီအုိရီေတြဟာ သူနားလည္ထားတဲ့သိပၸံပညာနဲ႔ကုိက္ ညီမွဳမရွိဘူးလုိ႔လည္းဆုိခဲ့တယ္။ ခန္းရဲ႕ေနာက္ပုိင္းအေရးအသားေတြဟာ သိပၸံပညာနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ျပီးေျမာက္ေအာင္ျမင္မွဳရခဲ့တာေတြအေပၚ သံသယပါတဲ့ေကာက္ခ်က္ေတြပဲ။ ဒီေကာက္ခ်က္ေတြဟာ ခန္းကုိ သိပၸံပညာရဲ႕သိျမင္နားလည္မွဳကုိ ဓမၼဒိ႒ာန္က်မွဳနဲ႔မျမင္ပဲ လူမွဳတည္ေဆာက္မွဳအေနနဲ႔ျမင္တဲ့ အေတြးအေခၚပညာရွင္၊ သမုိင္းပညာရွင္၊ လူမွဳေဗဒပညာရွင္ေတြၾကားမွာ သူရဲေကာင္းျဖစ္ေစခဲ့တယ္။ ၀ိန္းဘတ္က ဒါေတြကုိ ဖတ္ရျမင္ရတာ စိတ္အေႏွင့္အယွက္ျဖစ္ရတယ္လုိ႔ဆုိတယ္။ သိပၸံဆုိင္ရာသီအုိရီေတြကို လူမွဳတည္ေဆာက္မွဳနဲ႔ေရာျမင္တာဟာ ဒီမိုကေရစီနဲ႔ေဘ့စ္ေဘာ ဘာမွမကြဲျပားသလုိပဲ လုိ႔လည္းဆုိတယ္။
တုိးတက္မွဳနဲ႔ပါတ္သက္လုိ႔လည္းသူဟာ ခန္းအယူအဆကုိသေဘာမေတြ႔ျပန္ဘူး။ ခန္းကေျပာတယ္။ သီအုိရီေတြဟာ သိပၸံနည္းပညာေတာ္လွန္ေရးတခုျပီးမွဖြ႔ံျဖဳိးလာတယ္ဆုိတာကလည္းအဓိပၸါယ္မရွိဘူးတဲ့။ ဒါကဘာကုိေျပာတာနဲ႔တူေနသလဲဆုိေတာ့ ဒီနည္းပညာေတာ္လွန္ေရးတခုမျဖစ္ခင္မွာကိုပဲသိရမဲ့ဟာေတြက သိထားျပီးသလုိျဖစ္ေနတယ္လုိ႔ဆုိတယ္။ ၁၉၉၂ က သူ ဟားဗတ္မွာေပးတဲ့လက္ခ်ာတခုအရဆုိရင္ သိပၸံသီအုိရီတခုဟာ အမွန္တရားနဲ႔နီးကပ္လာတယ္ဆုိတာ ဘာကိုဆုိလုိတယ္ လုိ႔ေျပာရမွန္းမသိဘူးလုိ႔ေတာင္ သူမွတ္ခ်က္ေပးခဲ့တယ္။
ဒါေတာင္ ၀ိန္းဘတ္မေျပာခဲ့တာတခုရွိေနပါေသးတယ္။ တကယ္သာ အထုိင္ေတြ (ပါရာဒုိင္းေတြ) ဟာသာ စံတခုထဲကေနယွဥ္ထုိးေျပာဖုိ႔မျဖစ္ႏုိင္ဘူးဆုိရင္ ဒီစံတခုနဲ႔ႏွဳိင္းယွဥ္မေဖာ္ျပႏုိင္ျခင္းဆုိတဲ့ စကားလုံးကုိဘာလုိ႔ သုံးဖုိ႔လုိဦးမလဲ။ ဟစ္ပါးစုရဲ႕သက္ေသျပခ်က္ေတြကုိ ပုိက္သာဂုိရဂုိဏ္းသားေတြကနားမလည္(ႏုိင္)ဘူးဆုိရင္ ဘာေၾကာင့္သူ႔ကုိသတ္ပစ္ဖုိ႔လုိေနေသးလဲ။
၀ိန္းဘတ္ဟာ (က်ေနာ့္လုိပဲ) ခန္းရဲ႕သိပၸံပညာေတာ္လွန္ေရးဆုိတာဘာလဲ (What are scientific revolution?) ထဲကနမူနာတခုကုိေျပာတယ္ ဒီထဲ အရစၥတုိတယ္၊ ပုံရိပ္အလွန္တုိ႔နဲ႔ပတ္သက္တာေတြ ပါလာတယ္။ သူ႔သေဘာထားက က်ဳပ္ေျပာတာေတြခင္ဗ်ားနားလည္ဖုိ႔မလြယ္ဘူး၊ ေျပာတာသာလက္ခံထားလုိက္စမ္းပါ ဆုိတာမ်ဳိးပဲ။
“က်ေနာ္ (ခန္း) အရစၥတုိတယ္ရဲ႕အေရးအသားကုိ၁၉၄၇ ေႏြမွာဖတ္တယ္။ တကၠသုိလ္မွာ ရူပေဗဒ တက္ေနတဲ့အခ်ိန္၊ စက္မွဳပညာဖြံ႔ျဖဳိးမွဳနဲ႔ပါတ္သက္တဲ့ေလ့လာမွဳတခုကုိသိပၸံသမားမဟုတ္သူေတြအတြက္ စာတမ္းတခုေရးေနတဲ့အခ်ိန္ေပါ့။ က်ေနာ္စားပြဲမွာထုိင္ ေရွ႕မွာအရစၥတုိတယ္ရဲ႕ ရူပေဗဒဆုိတဲ့စာအုပ္ၾကီးဖြင့္ လက္ထဲမွာေလးေရာင္စုံခဲတံနဲ႔။ ျပဴတင္းေပါက္ကုိ အေၾကာင္းမဲ့ ေမ်ာျပီး က်ေနာ္ေငးၾကည့္ေနခဲ့တယ္။ ရုတ္တရက္ ဟုိတစဒီတစရွိေနတဲ့စိတ္ကူးေတြဟာသူ႔ဘာသာသူစုမိျပီးပုံစံအသစ္တမ်ဳိးထြက္လာတယ္။ အရစၥတုိတယ္ဟာ ရူပေဗဒကုိေသျခာသိျမင္နားလည္သူလုိ႔က်ေနာ္ လက္ခံလုိက္တယ္။ အိပ္မက္ ဆန္ဆန္ပုံစံ မ်ဳိးေတာ့လည္းမဟုတ္ဘူး။ သူေျပာခဲ့တာေတြကုိဘာေၾကာင့္ေျပာတာလဲ၊ သူ႔ၾသဇာဘယ္ေလာက္ရွိခဲ့သလဲ ဆုိတာကုိသေဘာေပါက္လုိက္တယ္။ ပထမဘယ္လုိမွလက္ခံလုိ႔မျဖစ္ႏုိင္တဲ့ေဖာ္ျပခ်က္၊ အယူအဆေတြဟာ အစဥ္အလာခုိင္ခုိင္မာမာလက္ခံေနတဲ့ေဘာင္ထဲမွာ အလြန္ဆုံးနဲနဲပါးပါးခၽြတ္ေခ်ာ္ႏုိင္တယ္ သတိထားရမယ္ ဆုိတာေလာက္ပဲ ျဖစ္လာေတာ့တယ္။ ဒီလုိရုတ္တရက္ျပန႔္ၾကဲေနတဲ့စိတ္ကူးေတြစုစည္းမိျပီး အသိတခုရတဲ့အေတြ႕အၾကဳံမ်ဳိးဟာ သိပၸံညာေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ပထမလကၡဏာရပ္ပဲျဖစ္တယ္။” (မွတ္ခ်က္။ ခန္းဟာ ရုတ္တရက္ညာဏ္ရျပီး အရစၥတုိတယ္ကုိနားလည္သြားတယ္လုိ႔ေျပာခ်င္တဲ့သေဘာ။ လူတေယာက္ဟာအခ်က္အလက္တခုကို အလင္းပြင့္ျပီးရတယ္ဆုိတာ တျခားလူကုိဘယ္လုိလက္ခံ ေအာင္ရွင္းမလဲ။ သိပၸံမွာဒါကုိဘယ္လုိသက္ေသျပမလဲ။ ငါညာဏ္ပြင့္ျပီးရတဲ့ကိစၥ မင္းဘယ္လုိနားလည္မလဲ၊ ဒီအတုိင္းသာလက္ခံလုိက္ဆုိတာမ်ဳိးျဖစ္ေနတယ္)
ညာဏ္ေတြ စ်ာန္ေတြကုိက်ေနာ္တုိ႔ဘယ္လုိလုပ္ရွင္းၾကမလဲ။ တဆိတ္ လူၾကီးမင္းခင္ဗ်ား က်ေနာ္ေတာ့ လုိက္လုိ႔မမွီေတာ့ဘူး ဆုိျပီး ၀ိန္းဘတ္က ခန္းကိုေျဖရွင္းခ်က္ေတာင္းတယ္။ အရစၥတုိတယ္သိပၸံကုိခုေခတ္ အာရုံနဲ႔ ခန္း ဘယ္လုိမ်ားခံစားလုိက္ႏုိင္တာလဲ။ ဒီလုိသာဆုိဟုိးလြန္ခဲ့တဲ့ေခတ္ ၂၀၀၀ေလာက္ကစျပီး သြားနဲ႔ပါတ္သက္တဲ့ ေဆးသိပၸံနယ္မွာလည္း တုိးတက္မွဳေတြရွိခဲ့တယ္လုိ႔ေျပာရမလုိပါပဲ။ ဘာထရန္ရပ္ဆဲေျပာတာတခုကိုျပန္ကုိးကားရရင္ အရစၥတုိတယ္က မိန္းမေတြဟာ ေယာက်ာၤးေတြထက္္ သြားအေခ်ာင္းေရနဲတယ္လုိ႔ဆုိခဲ့တယ္။ မိန္းမႏွစ္ေယာက္ရခဲ့ဘူးတဲ့အရစၥတုိတယ္ဟာ သူ႔မိန္းမေတြရဲ႕သြားေတြကို ေရၾကည့္ခဲ့ဖုိ႔ေကာင္းတယ္။ ဒီလုိတိတိက်က်မခုိင္မာပဲေျပာတာထက္စာရင္ မိန္းမေရ မင္းသြားေတြ ကုိယ္ေရေနတုန္း ပါးစပ္ေတာက္ေလွ်ာက္ဖြင့္ထားေပးပါကြာ လုိ႔ပဲေျပာဖုိ႔ေကာင္းတယ္။ (မွတ္ခ်က္။ အရစၥတုိတယ္ရဲ႕ ရူပေဗဒသေဘာတခ်ဳိ႕ ဟာ ခုေခတ္သိပၸံသမားေတြအတြက္လက္ခံႏုိင္ပုံမရဘူး၊ ဒါကုိခန္းက တခဏညာဏ္အလင္းပြင့္ျပီး သိျမင္ခဲ့တယ္လုိ႔ေျပာခဲ့ပုံရတယ္။ ဒါေၾကာင့္စာေရးသူက အရစၥတုိတယ္မွားေျပာခဲ့တဲ့ သြားအေရအတြက္အေၾကာင္းကုိျပန္ကုိးကားျပီး ခုိင္မာမွဳမရွိတဲ့အခ်က္အလက္ေတြကုိ ထင္သလုိယူတယ္ဆုိျပီး ခန္းကိုတြယ္တဲ့သေဘာပါ။ ျပီးေတာ့ဒီလုိမေရမရာသိတဲ့အသိကုိပဲ သိပၸံပညာေတာ္လွန္ေရး သုိ႔ အသိသစ္အတြက္ ပထမဆုံးအဆင့္ဆုိတာမ်ဳိးလုပ္ထားတာကုိ သူူဘ၀င္က်ပုံမေပၚဘူး)
ေနာ္တန္၀ိုက္စ္ (Norton Wise) ဟာပရင္စတန္မွာ ေဒါက္တာဘြဲ႔ယူခဲ့တယ္။ ခန္း ရ၀ျပည့္ႏွစ္ေတြက လုပ္ခဲ့တဲ့ သိပၸံပညာသမုိင္းနဲ႔အေတြးအေခၚ ႒ာနဒါရုိက္တာ ေနရာကုိ ၉၁ ကေန ၂၀၀၀ ထိလုပ္ခဲ့တယ္။ က်ေနာ္ဟာသူနဲ႔ ညေနေပါင္းမ်ားစြာစကားေျပာခဲ့ဘူးတယ္။ ခန္းအေၾကာင္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ေ၀ဖန္ခဲ့ၾကဘူးတယ္။ သူနဲ႔မေတြ႔တာႏွစ္ ၄၀ေလာက္ရွိျပီဆုိေပမယ့္ က်ေနာ့္အတြက္ေတာ့အခ်ိန္ကာလဟာရပ္ေနသလုိပါ။ သူ႔သမီးအမႊာေလးႏွစ္ေယာက္ေတာင္ခုဆုိ ၄၀ ေက်ာ္ျပီေပါ့။
ေနာ္တန္ဟာ က်ေနာ့္ထက္ေတာ့ပုိႏွစ္လုိဘြယ္ေကာင္းတာအမွန္ပါ။ က်ေနာ္တုိ႔စကား၀ုိင္းမွာ သူ႔ပြင့္လင္း ရုိးသားမွဳကုိ က်ေနာ္သတိျပဳမိခဲ့တယ္။
ေနာ္တန္။ ။ ခင္ဗ်ား သူေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့ပုံစံကုိမွတ္မိေသးလား။ စီးကရက္တလိပ္ကုိသူမီးစညွိမယ္။ ျပီးရင္စကားစေျပာမယ္။ စကားတ၀က္ေလာက္မွာ စီးကရက္ကုိ တ၀က္က်ဴိးေလာက္တဲ့အထိဆက္ဖြာမယ္။ ျပီးေတာ့ သူေျပာတာကုိအစကျပန္ေျပာမယ္။ ဒါသူနဲ႔ပါတ္သက္လုိ႔ က်ေနာ္မွတ္မိေနတဲ့ပုံရိပ္တခုပဲ။
ေမာရစ္။ ။ က်ေနာ္မွတ္မိတာေတာ့ အစီခံေတြနဲ႔ျပာေတြေတာင္လုိပုံေနတာပဲ။
ေနာ္တန္။ ။ စီမီနာတခုထဲမွာမလား။
ေမာရစ္။ ။ အင္း ဟုတ္တယ္
ေနာ္တန္။ ။ က်ေနာ္ လည္းဒါကုိမွတ္မိတယ္။ သူ႔လုိေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့သူေတာ့ တခါမွမေတြ႔ဖူးဘူး။ ဒါနဲ႔ပဲသူေသတဲ့အထိျဖစ္တာပဲ။
ေမာရစ္။ ။ က်ေနာ္လည္းတခါတခါေဆးလိပ္ရဲ႕ဆြဲေဆာင္မွဳကိုေတြးမိတယ္။ စီးကရက္သမားေတြအတြက္ ကမာၻၾကီးဟာရုိးရုိးရွင္းရွင္းသုံးပုိင္းကြဲသြားတယ္။ ခင္ဗ်ားရယ္၊ စီးကရက္ရယ္၊ ဒါကလြဲတဲ့ တျခားအရာေတြရယ္ပဲ။
ေနာ္တန္။ ။ အင္း၊ သူေဆးလိပ္ေသာက္တာက က်ေနာ့္အတြက္ေတာ့ ေဆြးေႏြးပြဲေတြရဲ႕နက္ရွဳိင္းမွဳ ကိုေဖာ္ျပတာပဲ။ ေဆြးပြဲေတြကတခုျပီးတခု၊ စျပီဆုိတာနဲ႔လူတုိင္းဟာ ေပါ့ေပါ့ပါးပါးမရွိေတာ့ဘူး။ သိသာတာတခုကေတာ့ ခန္းဟာသူေျပာခ်င္တာေတြကုိေတာ့ေလးေလးနက္နက္ျဖစ္ေအာင္ ေသေသခ်ာခ်ာ ျပင္လာတယ္။ တျခားသူေတြကုိလဲေမွ်ာ္လင့္ထားတယ္။ ဒါေပမယ့္သူျပင္လာတာေတြကုိ အေသအခ်ာဖတ္ျပီး စိစစ္တဲ့သူကအနည္းအက်ဥ္းပါ။ ျပီးေတာ့ခင္ဗ်ားဟာ အယူအဆတခုကုိ ခ်က္ခ်င္း လက္ခံရင္လက္ခံလိမ့္မယ္။ ဒါမ်ဳိးကျဖစ္ခဲတယ္။ တနည္းနည္းနဲ႔ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ျပန္ျပီး ခ်ဲလင့္လုပ္ၾကတယ္။ ျပီးေတာ့ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရန္ဘက္ေတြလုိျဖစ္ၾကရတယ္။ တခါတခါက်ေတာ့အရမ္းစိတ္အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ၾကရတယ္။ သူမေသခင္ထိပဲ က်ေနာ္တုိ႔ဟာ အေၾကာင္းအရာတခုခုေပၚေကာက္ယူၾကတာမွာ အျပိဳင္အဆုိင္လုိသေဘာထားခဲ့ၾကတယ္။
ေမာရစ္။ ။ ေမွ်ာ္လင့္မထားတာမ်ဳိးပဲ။
ေနာ္တန္။ ။ ပထမ စျဖစ္တာက ၀ီလွ်ံေသာ္မဆင္ရဲ႕အေစာပုိင္းလွ်ပ္စစ္သံလုိက္သခ်ာၤအပုိင္းမွာ။ သူက က်ေနာ့္ဆုိလုိရင္းကုိအျပတ္ျငင္းထဲ့လုိက္တယ္။ ဒါမျဖစ္ႏုိင္ဘူးတဲ့။ ဒါ ေသာ္မဆင္တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့အဆင့္ေတြ အတုိင္းသြားတာမဟုတ္လုိ႔တဲ့။ ဒါရူပေဗဒသမားတေယာက္ရဲ႕အားလုံးကုိျခဳံၾကည့္တဲ့အျမင္မ်ဳိးတဲ့။ ေနာက္ပုိင္းမွ သိတဲ့အျမင္ကုိအေျခခံျပီးျပန္အဓိပၸါယ္ဖြင့္ထားတာလုိ႔ေျပာတယ္။ က်ေနာ္လည္းဒီတခုေတာ့ အေသအခ်ာ ျပင္ဆင္သြားေတာ့ အေသးစိတ္ျပန္ေျပာႏုိင္ခဲ့တယ္။ အဲဒီမွာတေယာက္နဲ႔တေယာက္အျပန္အလွန္ ေလးစားမွဳရခဲ့တယ္။ သူဟာေက်ာင္းသားေတြဆီကသူ႔အသိကုိစံနစ္တက်ေ၀ဖန္တုိက္ခုိက္တာမ်ဳိးကုိလုိခ်င္တာ။ တခ်ဳိ႕အတြက္ေတာ့အဆင္ေျပေပမယ့္ တခ်ဳိ႕မေတာ့ကပ္ဆုိက္သလုိေပါ့။
ေမာရစ္။ ။ ခင္ဗ်ားက ျပဳိင္ဘက္လုိ႔သုံးတယ္ေနာ္။ က်ေနာ့္အေတြ႕အၾကဳံအရေတာ့ ျခိမ္းေျခာက္ခံရတဲ့အထိပဲ။
ေနာ္တန္။ ။ အင္း
ေမာရစ္။ ။ က်ေနာ္ ပရင္စတန္ကိုစေရာက္ေတာ့ Kripke လက္ခ်ာေတြမတက္ဖုိ႔အထိ ရာဇသံေပးခံရတာ။
ေနာ္တန္။ ။ က်ေနာ္ေတာ့လုံး၀မၾကားမိဖူးဘူး။ အဆန္းပဲ။
ေမာရစ္။ ။ ဟုတ္တယ္။ ခင္ဗ်ားဆုိသြားခ်င္မွသြားမွာ။
ေနာ္တန္။ ။ အင္း ေသခ်ာတာေပါ့။ ခင္ဗ်ားေတာ့သြားတာပဲမလား။
ေမာရစ္။ ။ ဟုတ္တယ္။
က်ေနာ္တုိ႔ေဆြးေႏြးတာ Butterfield နဲ႔ Whiggishness ဘက္ကုိေရာက္သြားတယ္။
(မွတ္ခ်က္။ ။Herbert Butterfield သည္အဂၤလိပ္သမုိင္းဆရာ၊ Whiggishness သည္ ဘတ္တာဖီး၏ The Whig Interpretation of History, 1931 စာအုပ္မွယူထားျခင္းျဖစ္သည္။ အတိတ္ကုိ လက္ရွိအျမင္ႏွင့္ၾကည့္ျပီးဆုံးျဖတ္ရာ သမုိင္းသည္တဆင့္ျပီး တဆင့္ျမင့္တက္ေျပာင္းလဲလာသည္ ဆုိသည့္အျမင္ကုိရေစသည္။ မူရင္းမွာ ႏုိင္ငံေရး၊ အထူးသျဖင့္ အဂၤလန္ ပါလီမန္ဒီမုိကေရစီ သုိ႔ေရာက္ရန္သမုိင္းသည္ဆင့္ကဲတုိးတက္ေျပာင္းလဲလာရသည္ဆုိသည့္အျမင္ျဖစ္သည္။ ထုိအျမင္၏အားနည္းခ်က္တခုမွာ သမုိင္းကုိအေကာင္းျမင္ျဖင့္ၾကည့္ျခင္းျဖစ္သည္။ အတိတ္တြင္ရွိခဲ့သည့္ အမွားႏွင့္ အျခားပုိေကာင္းမြန္ႏုိင္သည့္အေနအထားမ်ားကို စိစစ္မွဳလုပ္စရာ မလုိသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္သြားသည္။ ထုိႏုိင္ငံေရးစကားလုံးကုိ သိပၸံသမုိင္းအတြက္ကူးေျပာင္းသုံးစြဲျခင္းျဖစ္သည္။ ဆန္႔က်င္ဘက္အျမင္တခုမွာ Cultural Pessimism ျဖစ္သည္)
ေမာရစ္။ ။ ခင္ဗ်ားမေျပာေပမဲ့ ခန္းဆီမွာစာသင္လာခဲ့ရေတာ့ Whiggishness ဆုိတာဟာခင္ဗ်ားလွ်ာဖ်ားေပၚမွာ ရွိေနမွာပဲ။ ေသာ္မဆင္ အေၾကာင္းခင္ဗ်ားတုိ႔ျငင္းၾကတာဒါနဲ႔လည္းပါတ္သက္မယ္။ က်ေနာ္တိတိက်က်ေလး သိခ်င္တယ္။ ခင္ဗ်ားဟာ မၾကာေသးခင္ကမွ ရူပေဗဒနဲ႔ ပီအိပ္ခ်္ဒီ ရတာဆုိေတာ့ ရူပေဗဒသမားတေယာက္ လုိေတြးမွာပဲ။ သမုိင္းဆရာတေယာက္လုိေတာ့ေတြးမွာမဟုတ္ဘူး။ (မွတ္ခ်က္။ သိပၸံမွမဟုတ္အေၾကာင္းအရာ တခုကုိ ေျဖရွင္း ဖုိ႔ၾကဳိးစားတဲ့အခါ က်ေနာ္တုိ႔ဟာ ကုိယ္သိျပီးသားအခ်က္ေတြအားလုံးကုိ ထဲ့သြင္းစဥ္းစား ၾကတယ္။ ဒီမွာေျပာလုိရင္းက ႏ်ဴတန္ရဲ႕မက္ကင္းနစ္ကုိ အုိင္စတုိင္းကုိနားလည္ျပီးမွ သိထားတဲ့အခ်က္ေတြနဲ႔ စဥ္းစားရင္ ႏ်ဴတန္ဘယ္လုိစဥ္းစားျပီးဘာေျပာခ်င္တာလဲဆိုတဲ့ ဆုိလုိရင္းကုိ ရဖုိ႔မလြယ္ဘူး။ သုိ႔ေသာ္ႏ်ဴတန္အေၾကာင္းစဥ္းစားေနစဥ္မွာသမုိင္းအရအုိင္းစတုိင္းကေနာက္ကမုိ႔သူ႔ကုိထဲ့ေတြးလုိ႔မျဖစ္ဘူး ဆုိတာမ်ဳိး ရူပေဗဒသမားကလုပ္ဖုိ႔သတိရမယ္မထင္ဘူးဆုိလုိသည္)
ေနာ္တန္။ ။ အတိအက်ပဲ။
ေမာရစ္။ ။ အဲဒါၾကီးကေတာ့ေတာ္ေတာ္ဆုိးတယ္ဗ်ာ။ ဘယ္လုိရွင္းျပရမွန္းေတာင္မသိဘူး။ Whiggishness ၀င္ေနတယ္လုိ႔စြပ္ဆြဲခ်က္ဟာ ၾကိမ္နဲ႔ႏွက္ခံရသလုိပဲ။
ေနာ္တန္။ ။ ဟုတ္တယ္။ တေယာက္ေယာက္အျမင္နဲ႔ေတြးေခၚႏုိင္စြမ္းကုိ ပ်က္ေအာင္ ဒီတံဆိပ္ကပ္ျပီး တြယ္ေတာ့တာပဲ။
ေမာရစ္။ ။ ၾကိမ္တေခ်ာင္းနဲ႔၊ တုတ္တုိနဲ႔ ေပါ့။
ေနာ္တန္။ ။ က်ေနာ္လည္းပုံစံတမ်ဳိးနဲ႔ျပန္ေလ့လာခဲ့ရတယ္။ ၀ါက်ေတြတျခားနည္းနဲ႔အသစ္ျပန္ေရး၊ စာလုံးေတြကုိ တေၾကာင္းခ်င္းတေၾကာင္းခ်င္းျပန္စိစစ္ၾကည့္ရေတာ့တာပဲ။
ေမာရစ္။ ။ ဘာလဲ၊ အေသးစိတ္ဖတ္ျခင္း (Close Reading) လား။
ေနာ္တန္။ ။ ဟုတ္တယ္။
အေသးစိတ္ဖတ္ျခင္း။ ဒါကုိဘာနဲ႔ျငင္းမလဲ။ အေသးစိတ္နားလည္ေအာင္ဖတ္တယ္ဆုိတာ တကယ္ေကာင္းတာကုိး။ ဒါေပမယ့္ ဒါဟာ Incommensurability နဲ႔ဆန္႔က်င္ဘက္ပဲ။ စာတပုိဒ္ကိုသာေစ့ေစ့စပ္စပ္ဖတ္၊ ဒါဆုိက်ေနာ္တုိ႔နားလည္မယ္လုိ႔အေသးစိတ္ဖတ္ျခင္းကဆုိတယ္။ Incommensurability (စံတခုႏွင့္ႏွဳိင္းယွဥ္မေဖာ္ျပႏုိင္ျခင္း) ကအထုိင္တခုထဲမွာေရးထားတဲ့စာ၊ အယူအဆ တခုကို အျခားအထုိင္တခုကေန နားလည္ဖုိ႔မျဖစ္ႏုိင္ဘူးဆုိတယ္မလား။
ဒီမွာ Kripke ကုိျပန္သတိရဖုိ႔ျဖစ္လာတယ္။ ဘာေၾကာင့္သူနဲ႔ဆီေလွ်ာ္ရသလဲဆုိေတာ့ သူ႔ရဲ႕ ပညတ္နဲ႔လုိအပ္ခ်က္က စကားလုံးနဲ႔အရာ၀ထၳဳၾကား အတိတ္နဲ႔လက္ရွိၾကားမွာ ဆက္စပ္ေပးလုိ႔ပဲ။ သူကဒီလုိမေျပာေပမဲ့လည္း သူဟာ သမုိင္းေတြးေခၚရွင္ေတြထဲကတေယာက္ပါ။ က်ေနာ္တုိ႔ဟာအတိတ္က အထူးအဆန္းေတြကုိယုံၾကည္ႏုိင္တယ္။ ျပန္ျပီးကုိးကားႏုိင္တယ္။ ဓမၼဒိ႒ာန္က်တဲ့အမွန္တရားတခု၊ သမုိင္းတခု ဟာရွိေနတယ္။ ခရစ္မတုိင္မီ ၆ ရာစုေလာက္ကယုံၾကည္မွဳေတြကုိ၊ အဲဒီေခတ္သခ်ာၤပညာရွင္ေတြကုိ က်ေနာ္တုိ႔လက္လွမ္းမမွီဘူးဆုိဦးေတာ့၊ နားလည္ဖုိ႔ ခက္ခဲတယ္ဆုိဦးေတာ့၊ ဟစ္ပါးစုပဲျဖစ္ျဖစ္သူ႔ေခတ္ျပဳိင္ တေယာက္ေယာက္ကပဲျဖစ္ျဖစ္ √2 လုိ႔ေျပာလာရင္ ဒါက်ေနာ္တုိ႔ေျပာခ်င္တဲ့ √2 နဲ႔အတူတူပါပဲ။
ငါးေလး၀ါ၀ါဥပမာကုိျပန္ၾကည့္ပါ။ အခ်ိန္ေတြေျပာင္းသြားလုိ႔ ၀ါ၀ါနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔က်ေနာ္တုိ႔လက္ခံထားတာေတြ ေျပာင္းသြားတယ္ဆုိဦးေတာ့ (၀ါ၀ါဟာအေရာင္ေျပာင္းသြားတယ္ဆုိဦးေတာ့) ၀ါ၀ါဆုိ က်ေနာ္တုိ႔သူ႔ကုိညႊန္းတာပါ။ ခုအထုိင္တခုမွာရွိတဲ့၀ါ၀ါ၊ ေနာက္အထုိင္တခုေျပာင္းသြားလုိ႔၀ါ၀ါမဟုတ္ေတာ့ဘူး ဆုိတာမ်ဳိးမဟုတ္ဘူး။ ကေလးတေယာက္က ကမာၻၾကီးျပားတယ္ေျပာတယ္။ က်ေနာ္ကလုံးတယ္ေျပာတယ္။ ျပားတယ္၊ မဟုတ္ဘူး လုံးတယ္၊ ျပားတယ္ဗ်ာ၊ လုံးတယ္ကြာ၊ ဒီလုိအျငင္းအခံုက်ေတာ့ ခန္းသေဘာက က်ေနာ္တုိ႔ဟာ မတူတဲ့အထုိင္ႏွစ္ခုမွာရွိေနလုိ႔ က်ေနာ္ျမင္တဲ့ ကမာၻကုိ ကေလးျမင္တဲ့ကမာၻနဲ႔ယွဥ္ၾကည့္လုိ႔မရဘူးလုိ႔ေျပာတယ္။ ဘုံအညႊန္းေဘာင္မရွိဘူးတဲ့။ ဒါေပမယ့္၊ ေနဦးေနဦး၊ က်ေနာ္တုိ႔မွာ တကယ့္ကမာၻၾကီးရွိေနတယ္။ အဲဒါဟာျပားလား။ လုံးလား။ ဘာမွမဟုတ္ဘူးလား၊ တခုခုေတာ့ျဖစ္ရမွာေပါ့။ တခုမွမဟုတ္ေတာ့ရင္ ဒါ အဲလစ္ ကေလးကုိ Humpty Dumpty ေျပာသလုိျဖစ္လိမ့္မယ္။ ဒါမွမဟုတ္ရင္ ျပာေျခြခြက္ ျငင္းခုံမွဳေပါ့။ ေက်းဇူးျပဳျပီး သိထားဖုိ႔လုိတာက ဒါဥာဏ္စမ္းသက္သက္ေမးခြန္းမဟုတ္ဘူး။ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ရွဳပ္ေထြးတဲ့ေန႔စဥ္ဘ၀ ဟာသဘာ၀ တရားရဲ႕ေရြးခ်ယ္မွဳလား၊ ဘုရားသခင္ဖန္တီးတာလားဆုိတဲ့ ကြဲျပားခ်က္ကုိသိဖုိ႔လုပ္ေနတာလည္းမဟုတ္ဘူး။ ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာမွဳလည္းမဟုတ္ဘူး။ ဒါဟာသိပၸံဆုိင္ရာအမွန္တရားအေၾကာင္းပါ။ ဒါကုိတန္ဖုိးခ်ဖုိ႔မဟုတ္ဘူး၊ ဒီ့အတြက္ တာ၀န္တခ်ဳိ႕ကုိခြဲယူဖုိ႔ပါ။
တကယ္သာ တဦးဦးကသာ အမွန္တရားဟာ ပုဂၢလဓိ႒ာန္၊ ၾကည့္သူေပၚမွာပဲတည္တယ္။ ဒါမွမဟုတ္ တျခားမွီရာတခုခုစီမွာသာတည္တယ္လုိ႔ဆုိရင္၊ ရာဇ၀တ္မွဳတခုရဲ႕အျပစ္ရွိျခင္းမရွိျခင္းကုိဘာနဲ႔တုိင္းတာမလဲ။ ခင္ဗ်ားမက်ဴးလြန္တဲ့ရာဇ၀တ္မွဳတခုေၾကာင့္ခင္ဗ်ားကုိျပစ္ဒါဏ္ခ်ခံရပါျပီတဲ့၊ ဘာေျပာမလဲ။ ဒီမွာ အခ်က္အလက္ကတခုပဲ၊ ခင္ဗ်ားက်ဴးလြန္သလား၊ မလြန္ဘူးလား။ ဒါပဲ။
ခင္ဗ်ားကုိလွ်ပ္စစ္ကုလားထုိင္မွာခ်ည္ေႏွာင္ေနျပီ။ ခင္ဗ်ားမွာဘာအျပစ္မွမရွိဘူး။ အဲဒီအခ်ိန္တေယာက္ေယာက္ အျပစ္ရွိတယ္မရွိဘူးဆုိတာ သူနဲ႔ဆုိင္ရာဆုိင္ရာ အညႊန္းတခုေပၚမွာမူတည္တာပဲလုိ႔ေျပာလာရင္ ခင္ဗ်ားဘာျပန္ေျပာမလဲ။ ငါမလုပ္ဘူး၊ သက္ေသေတြအားလုံးရွိတယ္လုိ႔ေအာ္မလား။ ဂ်ဳရီလူၾကီးက အမွဳတခုကုိ မင္းျမင္တဲ့ပါရာဒုိင္းနဲ႔ ငါလက္ခံထားတဲ့ပါရာဒုိင္းကမတူဘူး။ မတူတဲ့ ပါရာဒုိင္းႏွစ္ခုၾကားမွာ ငါတုိ႔အမွန္ေတြကုိ ယွဥ္ၾကည့္လုိ႔မရဘူး။ ငါျမင္တာငါဆုံးျဖတ္မယ္ဆုိရင္ လက္ခံမလား။
သမုိင္းမွာျဖစ္ခဲ့တဲ့အခ်က္အလက္တခုရဲ႕တိက်မွဳဟာအျမဲတမ္းဆုိသလုိ ႏွဳိင္းရမွန္ကန္မွဳနဲ႔သြားေရာေထြးပါတယ္။ မတူတဲ့သေဘာတရားႏွစ္ခုပါ။ ေရွးကစစ္ပြဲတပြဲ တကယ္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ရက္စြဲနဲ႔ေနရာအတိအက်ကုိ ေျပာဖုိ႔ခက္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါဟာအဲဒီမွာစစ္မျဖစ္ခဲ့ဘူးလုိ႔ေတာ့ဆုိလုိတာမဟုတ္ပါဘူး။ အယ္ပီ ဟတ္တေလ ေရးခဲ့သလုိေပါ့။ အတိတ္ကာလဆုိတာ ႏုိင္ငံျခားတုိင္းျပည္တခုပါပဲ။ သူတုိ႔တျခားက်ေနာ္တုိ႔နဲ႔ မတူတာေတြလုပ္ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဟုိးမားစာထဲက ေနလုံးၾကီး ဟာ အဲလီေယာ့ေျပာတဲ့ ေနပါပဲ။ ေရြ႕ေနတဲ့အရာ၀ထၳဳေတြရဲ႕ လွ်ပ္စစ္ဒုိင္းနမစ္အေၾကာင္း အုိင္စတုိင္းနဲ႔ႏ်ဴတန္သာေဆြးေႏြးၾကရင္ သေဘာတရားမွာသာမတူတာရွိႏုိင္ေပမယ့္ တေယာက္ေျပာတဲ့ လွ်ပ္စစ္ဒုိင္းနမစ္ဟာ ေနာက္တေယာက္ မွာလည္းဒါပါပဲ။ အတိတ္ဟာ ႏုိင္ငံျခားတုိင္းျပည္တခု၊ ဒါေပမယ့္အဲဒီမွာေျပာတဲ့ဘာသာစကားကုိ နားမလည္ႏုိင္ ဘူးလုိ႔ေတာ့ က်ေနာ္မယုံၾကည္ပါဘူး။

Ref. Ashtray by Errol Morris, IHT March 6/7/8/9/10’ 2011
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
KZေက