၂။ ၾကားခံကာလကုန္ဆုံးျခင္း

အထက္ပါအျဖစ္အပ်က္မ်ားကုိအႏွစ္ခ်ဳပ္ၾကည့္လွ်င္ ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားမွ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားအတြင္း ကမာၻၾကီး၏ေနရာေဒသ ၇ခုတြင္ကမာၻ႔ႏုိင္ငံေရး ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္ ကိုအေျပာင္းအလဲျဖစ္ေစသည့္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကုိေတြ႔ရေပမည္။
၁။ ၁၉၇၀ႏွစ္လည္ႏွစ္မ်ား တြင္ဥေရာပေတာင္ပုိင္း၏ လက္ယာအာဏာရွင္အစုိးရမ်ားက်ဆုံးျခင္း
၂။ ၁၉၇၀ျပည့္ေႏွာင္းပုိင္းမွ ၁၉၈၀ျပည့္ေႏွာင္းပုိင္း မ်ားအတြင္းလက္တင္အေမရိကတြင္ စစ္အာဏာရွင္စံနစ္ က်ဆုံးျပီး အရပ္သားအစုိးရမ်ားတက္လာျခင္း
၃။ ၁၉၈၀ျပည့္လယ္ေႏွာင္းႏွစ္မ်ား အေရွ႕ႏွင့္ေတာင္ အာရွႏုိင္ငံမ်ားတြင္ အာဏာရွင္စံနစ္အေျခခံယုိင္နဲ႔လာျခင္း
၄။ ၁၉၈၀ျပည့္ႏွစ္ကုန္မ်ားတြင္ အေရွ႕ဥေရာပႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ကြန္ျမဴနစ္အာဏာရွင္စံနစ္ပ်က္စီးသြားျခင္း
၅။ ၁၉၉၁ တြင္ဆုိဗီယက္အင္ပါယာျပဳိကြဲအျပီး ႏုိင္ငံ ၁၅ႏုိင္ငံကြဲထြက္လာျခင္း
၆။ ၁၉၉၀ မွ ၉၅ အတြင္းမွာပင္ ဆပ္အာဖရိကႏုိင္ငံမ်ားတြင္တပါတီအာဏာရွင္စံနစ္မ်ားနိမ့္ပါးလာျခင္း
၇။ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားအတြင္း အားနဲေသာ္လည္း သိသာေသာလြတ္ေျမာက္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳမ်ားအေရွ႕အလယ္ပုိင္း ေဒသမ်ားတြင္ ေပၚထြန္းလာျခင္း
စသည္တုိ႔ျဖစ္သည္။
၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ား အေမရိကကုိျပန္ၾကည့္လွ်င္ ေရဂင္အစုိးရျဖစ္ျပီး ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီးသည္ ေဂ်ာ့ရွဳဇ္ျဖစ္သည္။ US အစုိးရ၏ႏုိင္ငံျခားေရးေပၚလစီသည္သဘာ၀က်စြာပင္ တတိယလွဳိင္းဒီမုိကေရစီေရစီးကုိ တြန္းအားေပးရန္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္မ်ားအရ အဆုိပါကာလအပုိင္းအျခားကုိ အာဏာရွင္စံနစ္မ်ားမွ ဒီမုိကေရစီကူးေျပာင္းမွဳအခ်ိန္ကာလအျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ ၾကေသာ္လည္း အေျခခံယူဆခ်က္တြင္ အက္ေၾကာင္းမ်ားထင္လာခဲ့သည္။
ႏုိင္ငံအခ်ဳိ႕ (ပုိလန္၊ ဟန္ေဂရီ၊ ခ်က္၊ အက္စတုိးနီးယား၊ ဆလုိေဗးနီးယား၊ ခ်ီလီ၊ ဥရုေဂြး နွင့္ ထုိင္၀မ္) တုိ႔သည္ ၾကားခံကာလကုိအခက္အခဲမ်ားျဖင့္ေက်ာ္ျဖတ္လာခဲ့ျပီး အခ်ဳိ႕ႏုိင္ငံမ်ား( ယူေမးနီးယား၊ ဘူေဂးယီးယား၊ မက္ဆီကုိ၊ ဘရာဇီး၊ ဂါနာ၊ ဖိလစ္ပုိင္ ႏွင့္ ေတာင္ကုိရီးယား) တုိ႔တြင္ ဒီမုိကေရစီအာရုဏ္ဦးကုိျမင္ေတြ႕ရရန္ ပုိမုိခက္ခဲစြာအားထုတ္ခဲ့ရေပသည္။ အမ်ားစုႏုိင္ငံမ်ားမွာ ဒီမုိကေရစီစံႏွဳန္းမ်ား ျပည့္၀စြာေပၚထြန္းမလာခဲ့ပဲ အာဏာရွင္အင္အားမ်ား ျပန္လည္ခုိင္မာလာခဲ့ရာ ပညာရွင္မ်ားက တခုခုတိက်စြာ သတ္မွတ္ရန္မလြယ္ေသာ ႏုိင္ငံေရးနယ္ (political gray zone) မ်ားေပၚထြက္လာခဲ့သည္။ နမူနာအခ်ဳိ႕မွာ ဥဘက္ကစ္စတန္၊ တာမင္နစ္စတန္၊ ဘီလာရုစ္ ႏွင့္ တုိဂုိတုိ႔ျဖစ္သည္။
ဂေရးဇုန္ဟုသတ္မွတ္ခံရသျဖင့္ အာဏာရွင္စံနစ္အစစ္လည္းမဟုတ္ ဒီမုိကေရစီ ကုိလည္းအျပည့္မသြားႏုိင္သည့္ သေဘာျဖစ္သည္။ အတုိက္အခံအတြက္ အကန္႔အသတ္ႏွင့္ႏုိင္ငံေရးနယ္မ်ား၊ အရပ္ဘက္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား ႏွင့္ ဒီမုိကရက္တစ္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားေပၚထြန္းလာခဲ့သည္။
Thomas Crothers (၀ါရွင္တန္အေျခစုိက္ ႏုိင္ငံတကာျငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႔အစည္းတခု၏ ဒုဥကၠ႒၊ ဒီမုိကေရစီေရးလွဳပ္ရွားမွဳ၏အေရးပါေသာ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားျပဳစုထားသူ) က ၂၀၀၂ တြင္သူျပဳစုခဲ့ေသာ ၾကားခံပါရာဒုိင္းျပီးဆုံးျခင္းစာတမ္း (The end of transition paradigm) တြင္ မီးခုိးေရာင္နယ္တြင္ ထင္ရွားေသာႏုိင္ငံေရးသြင္ျပင္ ႏွစ္ခုေပၚထြန္းခဲ့သည္ဆုိျပီး မထိေရာက္ေသာလူမ်ားစု၀ါဒ (feckless pluralism) မဟုတ္လွ်င္ တပါတီၾကီးစုိးေသာႏုိင္ငံေရး (Dominant-Power Politics) ဟုအမည္ေပးခဲ့သည္။ အာဏာရွင္စံနစ္မွ ဒီမုိကေရစီသု႔ိသြားသည့္ ၾကားခံကာလ (transition period) ကုန္ဆုံးသြားျပီဟုလည္း ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။
လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံအမ်ားစု (နီဂြာဂါရာ၊ အီေကြေဒါ၊ ပနားမား၊ ဟြန္ဒူရပ္ ႏွင့္ ဘုိလီးဗီးယား) ကြန္ျမဴနစ္ႏုိင္ငံေဟာင္းမ်ား (မုိဒုိဗာ၊ ေဘာ့စနီးယား၊ အယ္ေဘးနီးယား ႏွင့္ ယူကရိန္း)၊ အာရွတြင္ နီေပါ၊ အာဖရိကတြင္ မာဒါဂါစကာ တုိ႔သည္ သည္ Feckless Pluralism ထဲတြင္ရွိျပီး ဘရာဇီး၊ အာဂ်င္တီးႏွင့္ ဟူးဂုိးေခ်းဗက္၏ ဗင္နီဇြဲလား၊ ရုိေမးနီးယား၊ ဘူေဂးရီးယား၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ ထုိင္းႏွင့္ မြန္ဂုိးလီးယား တုိ႔မွာ နယ္ျခားမ်ဥ္းေပၚတြင္ လစ္ဘရယ္စံႏွဳန္းအျပည့္ရရန္ ရုန္းကန္ေနရဆဲျဖစ္သည္။
တဘက္တြင္ အစုိးရႏွင့္ အာဏာရပါတီကြဲျပားမွဳမရွိသည့္ Dominant-Power Politics ကုိေတြ႔ရသည္။ ႏုိင္ငံပုိင္ေငြေၾကး၊ မီဒီယာ၊ အလုပ္အကုိင္၊ တရားစီရင္ေရး တုိ႔ကုိတပါတီထဲကသုံးဆြဲထားၾကသည္။ အမ်ားအားျဖင့္ အာဏာရွင္ႏုိင္ငံ အမ်ားစု မွာ တပါတီအားၾကီးသည့္ႏုိင္ငံေရး အေနအထားေထာင္ေခ်ာက္ထဲ သု႔ိသာသက္ဆင္းခဲ့ၾကရသည္။ ကင္မရြန္း၊ တန္ဇန္းနီးယား၊ ဂါဘြန္၊ ကင္ညာ၊ ဇမ္ဘီယာ၊ ကြန္ဂုိ၊ အဇာဘုိင္ဂ်န္၊ ေဂ်ာ့ဂ်ီယာ၊ ကာဇက္စတန္၊ ေမာ္ရုိကုိ၊ ေဂ်ာ္ဒန္၊ အယ္ဂ်ီးရီးယား၊ အီဂ်စ္၊ ယီမင္၊ အီရန္၊ မေလးရွား၊ ကေမာၻဒီးယား ႏွင့္ ဆုိဗီယက္ကြဲထြက္ႏုိင္ငံတုိ႔မွာအဆုိပါသာဓကမ်ား ျဖစ္ေပသည္။ အခ်ဳိ႕မွာအလြန္ကန္႔သတ္ခံထားရသည့္ႏုိင္ငံေရးဂြင္သာရွိသျဖင့္ အာဏာရွင္စံနစ္သာသာမွ်သာျဖစ္သည္။
Feckless Pluralism သည္ ႏုိင္ငံေရးလြတ္လပ္မွဳပုိရွိ၊ ပုံမွန္ေရြးေကာက္မ်ားရွိျပီး၊ အာဏာသည္ ႏုိင္ငံေရးပါတီမ်ားအတြင္း လွည့္လည္ေနေသာ္လည္း ျခစားမွဳမ်ား လက္သင့္ရာအခြင့္အေရးေပးမွဳမ်ား ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱယားတြင္မတည္ျငိမ္မွဳမ်ားရွိေနသည္။ Dominant Power Politics တြင္ အကန္႔အသတ္မ်ားလြန္းေသာ ႏုိင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳဂြင္သာရွိျပီး အာဏာရွင္စံနစ္သာသာမွ်သာျဖစ္သည္။ ပညာရွင္အခ်ဳိ႕ကေတာင္အာဖရိကႏွင့္ရုရွားကုိ ထုိအုပ္စုအတြင္းအတုိးတက္ဆုံးအျဖစ္သတ္မွတ္ထားေသာ္လည္း အတုိက္အခံအင္အားစုအားေကာင္းလာရန္မွာမူ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာရွည္ဦးမည္ဟု အကဲျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။
သုိ႔ေသာ္ အဆုိပါသတ္မွတ္ခ်က္ႏွစ္မ်ဳိးစလုံးတြင္ ႏုိင္ငံေရးတည္ျငိမ္မွဳမ်ားရွိေနေသးသည္။ Feckless Pluralism တြင္ ႏုိင္ငံအာဏာသည္ ခ်ိန္သီးသဖြယ္ပါတီတခုမွ တခုသုိ႔ကူးေျပာင္းေနခဲ့ျပီး Dominant Power Politics တြင္ အာဏာရပါတီက လူထုကုိ ဖိအားအေလွ်ာ့အတင္းကစားျပီး အတုိက္အခံပါတီႏွင့္ အင္အားစုမ်ားအား ႏုိင္ငံေရးၾကဳိးတန္း ေပၚလမ္းေလွ်ာက္ခုိင္းထားႏုိင္ခဲ့ေပသည္။
သုိ႔ေသာ္ အဆုိပါပုံစံမ်ားသည္ထာ၀ရတာရွည္ခံမည္ေတာ့မဟုတ္ေပ။ ယူကရိန္းသည္ Dominant Power Politics မွ Feckless Pluralism သုိ႔ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားတြင္ကူးေျပာင္းလာႏုိင္ျပီး ဆီနီေဂါသည္ ၂၀၀၀ျပည့္ႏွစ္တြင္ အတုိက္အခံပါတီအာဏာရခဲ့ျပီး Feckless Pluralism သုိ႔ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီ စံႏွဳန္းမ်ားဆီသုိ႔ပင္ ေျပာင္းလဲလာႏုိင္ခဲ့သည္။
ဒီမုိကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းႏုိင္ငံအမ်ားစုသည္အဆုိပါပုံစံႏွစ္ခုအတြင္းသက္ဆင္းခဲ့သည္ဆုိေသာ္လည္း အင္ဒုိနီးရွား၊ ႏုိင္ဂ်ီးရီးယား၊ ဆာဘီးယား ႏွင့္ ခရုိေအးရွားတုိ႔မွာ သီးျခားပုံစံမ်ားျဖစ္ထြန္းေနသျဖင့္ အုပ္စုႏွစ္ခုစလုံး ႏွင့္အက်ဳံးမ၀င္ျဖစ္ေနခဲ့သည္။ ကြန္ဂုိ၊ လစ္ေဘးရီးယား ႏွင့္ ဆုိမာလီတုိ႔မွာ ၁၉၉၀ ျပည့္ေနာက္ပုိင္းမ်ားတြင္ အေျပာင္းအလဲအခ်ဳိ႕ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့ေသာ္လည္း ႏုိင္ငံတြင္းလူမွဳျပႆနာမ်ား ႏွင့္ ႏုိင္ငံေရးမတည္ျငိမ္မ်ား ၾကီးစုိးလြန္းသျဖင့္ ဒီမုိကေရစီေဖာ္ေဆာင္ေရးလမ္းေၾကာင္းတြင္းသုိ႔ပင္ ခ်ဥ္းကပ္ႏုိင္ျခင္းမရွိခဲ့ေပ။

KZေက